5 نقطه ضعف چراغ‌های DOB (چرا دیگر از DOBها استفاده نمی‌شود؟)

چرا DOBها تولید شدند؟ (مزایای اندک آن‌ها)

امروزه بر کمتر کسی پوشیده است که DOBها فناوری‌های قدیمی و از رده خارج‌­اند. با این حال قبل از ذکر معایب این درایورها باید به مزایای اندک آن نیز اشاره کرد.

عموما درایور چراغ‌های DOB به صورت یک منبع تغذیه خطی طراحی می­‌شود. از آن­جا که در این حالت هیچ تغییر فرکانس بالایی وجود ندارد، اساسا در حالت خطی ازتداخل الکترومغناطیسی (EMI) هم خبری نخواهد بود. نبود EMI باعث شده است تا منابع تغذیه خطی با به کارگیری قطعات خیلی کمتر طراحی و ساخته شوند. گردش کمتر جریان در میان قطعات و همچنین اندازه کوچک‌تر اجزا، تغییر کمی را در عملکرد نوری LED ایجاد می­کند. هدایت جریان این درایورها با آی‌سی‌­های کوچک و بدون استفاده از خازن­‌های الکترولیتی تنظیم می­‌شود. ضعیف ترین جزء به‌کار‌رفته در درایور با کوتاه‌ترین طول عمر، تعیین‌کننده عمر اصلی درایور است. حذف خازن‌های الکترولیت، کیفیت و ضریب اطمینان درایور را تا حدودی افزایش می­دهد.

نقطه‌ضعف چراغ‌های DOB چیست و چرا نباید از درایور DOB استفاده کرد؟

اما حال نوبت به ذکر معایب متعدد و نقطه‌ضعف چراغ‌های DOB است. درایورهای DOB محدودیت‌های زیادی دارند. همان‌گونه که ذکر شد این محدودیت‌­ها سبب شده ‌­است تا DOBها به عنوان فناوری‌­ای از رده خارج شناخته­ شوند. این محدودیت‌­ها عبارتند از:

• راندمان کم، حرارت زیاد

منابع تغذیه خطی، راندمان نوری کمتری داشته و همچنین ولتاژ بیش از حدمجاز در این درایورها به صورت گرما آزاد شده و حرارتی اضافی در تجهیزات روشنایی LED ایجاد می­‌کند که عموما به تدریج باعث پایین آمدن کیفیت نور خروجی ال‌ای‌دی‌ها می‌گردد. در واقع چراغ‌های DOB نمی­‌توانند مقدار اضافه الکتریسیته ورودی را حذف کرده و ناچارا آن­ را تبدیل به گرما می­‌کنند.

• چشمک‌زدن یا Flicker

چشمک و یا سوسو نزدن نور (Flicker Free Light)، یکی از فاکتورهای مهم هر سیستم روشنایی است اما این فاکتور در سیستم­‌های روشنایی DOB به دلیل وجود امواج بزرگ DC در جریان الکتریسیته رعایت نمی­‌شود. در خصوص flicker یا سوسو زدن نور و تاثیر آن بر روی کاربر مطالعات زیادی صورت گرفته و به طور خلاصه و همان­‌گونه که در مقالات گذشته هم ذکر شد وجود فلیکر در محصولات روشنایی موجب خستگی چشم، سردرد و مشکلاتی از این نوع، برای بیننده می‌­شود.

• فشار الکتریکی

جدای از حرارت وارد شده به درایورهای چراغ‌های DOB، این محصولات تحت فشار الکتریکی زیادی نیز هستندزیرا همان‌­طور که ذکر شد توانایی زیادی در جذب و از بین بردن ولتاژهای نامطلوب ایجاد شده در جریان AC ندارند و این موضوع باعث کوتاه شدن طول عمر آن‌ها می‌شود.

• اتصال و برق‌گرفتگی

علاوه بر موارد بالا در چراغ‌های DOB جریان خروجی نیز به صورت مطلوبی از اجزا و جریان اصلی جدا نشده است چرا که درایور روی برد اصلی و  در داخل چراغ قرار دارد. لذا تمام سطوح فلزی به کار رفته در محصول باید برای جلوگیری از ایجاد شوک الکتریک عایق شوند. ایزوله‌نبودن این چراغ‌­ها باعث می­‌شود تا حتی با ورود رطوبت اندک و یا گرد و خاک مدار الکتریکی شکل گرفته و با به وجود آمدن اتصال الکتریکی بسیار ضعیف یک جریان نشتی از مدار شکل بگیرد. این جریان نشتی اگر اتصال زمین برقرار باشد به زمین هدایت می‌شود اما در عین حال باعث فعال شدن مکانیزم فیوزهای جریان نشتی و محافظ جان و قطع مدار نیز می‌شود و به دلیل تعدد این موضوع عملا استفاده از این قبیل مدارات حفاظتی غیر ممکن می‌شود. نکته خطرناک استفاده از بدنه فلزی و عدم اتصال به زمین است و با توجه به عدم متداول بودن اتصال زمین در اکثر ساختمان‌ها جریان نشتی باعث برقدار شدن بدنه می‌شود و ممکن است باعث برق­‌گرفتگی کاربر غیر ماهر شود. به دلایل ذکر شده اکثر تولیدکنندگانی که از این قبیل راه‌­حل ها برای کاهش قیمت محصول استفاده می‌نمایند از جنس بدنه عایق استفاده می‌کنند. دقت کنید که برخی از تولیدکنندگان محصولات DOB در طراحی این محصولات از بخش اتصال به زمین استفاده می­کنند اما به‌دلیل رایج نبودن این اتصال در ایران و در میان مصرف‌کنندگان، کماکان خطر برق‌­گرفتگی وجود خواهد داشت.‌

• ضریب توان پایین

عموما ضریب توان چراغ‌هایی که از راه‌­حل DOB استفاده می‌کنند در حدود ۰/۵ پایین‌تر از آن است. طبق استانداردهای جهانی و همچنین استاندارد ملی ایران برای چراغ‌های بالاتر از ۳۰ وات ضریب توان می بایست بالاتر از ۰/۹ باشد و استفاده از این قبیل راه­‌حل‌ها برای چراغ‌های ال‌ای‌دی را تا حد زیادی محدود می‌کند. در عین حال ضریب توان پایین باعث می‌شود مشتریانی که برق خود را به صورت دیماندی خریداری می‌کنند، بهای بیشتری را پرداخت نمایند و در عین حال ممکن است ناچار به خازن‌گذاری جهت اصلاح ضریب توان شوند که هزینه بالایی دارد.

ضریب توان یعنی بخشی از توان که ظرفیت کابل را اشغال می‌کند ولی در آخر تبدیل به نور نمی‌شود. هرچه ضریب توان لامپ بالاتر باشد، میزان توان راکتیو (ظرفیت بلوکه شده) کمتر بوده و توان مصرفی با درصد بالاتری تبدیل به نور می‌گردد. حال اگر ضریب توان لامپ بالاتر باشد معنی آن طول عمر بیشتر یا نور بیشتر نیست. همچنین معنی آن مصرف کمتر لامپ نیز نمی‌باشد؛ چرا که در توان اسمی لامپ مستقیماً توان اکتیو (سرمایه بلوکه نشده تاجر) مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد.
دو لامپ با وات برابر و ضریب توان متفاوت را در نظر بگیرید؛ این دو لامپ یک میزان نور خروجی در محیط تولید می‌نمایند ولیکن لامپی که ضریب توان بالاتری دارد می‌تواند با سیم نازک تری تغذیه گردد. لذا این موضوع عملاً در مواردی که تعداد لامپ زیاد است بیشتر خود نمایی می‌کند و عموماً مشتریان بزرگ به آن بیشتر اهمیت می‌دهند چون در سیم‌کشی مراکز بزرگ هزینه صرفه‌جویی شده در قطر سیم مسی، این اختلاف قیمت را توجیه می‌کند. عملاً سیم با سطح مقطع بیشتر برای لامپ با ضریب توان پایین، حامل انرژی‌ای است که تا محل لامپ می‌رود ولی به نور تبدیل نمی‌شود و دوباره باز می‌گردد (مانند پول‌هایی که در دست بچه بازیگوش قرار گرفته بود).
در پایان خاطر نشان می‌نماییم که ضریب توان واحد ندارد و در محصولات برتر، بزرگتر از ۰/۹ می‌باشد. همچنین خرید تجهیزاتی با ضریب توان کمتر از ۰/۵ توصیه نمی‌گردد.