اصول نورپردازی اداری و فضاهای کار مشترک و روشنایی میز کار

نورپردازی اداری در هر مجموعه‌ای شامل اصول و قواعد خاصی است كه باید رعایت شود. این قواعد به پارامترهای خاصی بستگی دارند از جمله باز یا بسته بودن فضا، استفاده‌ای كه قرار است از آن فضا شود و موارد دیگر. در نورپردازی اداری و فضاهای کار اشتراکی باید به قواعد فضاهای بسته پایبند باشید. از دیگر نكاتی كه باید برای این نوع نورپردازی به آن توجه كرد مدت زمان و محدوده استفاده از این فضا است. بنابراین طراح باید با در نظر گرفتن نور ورودی و خروجی در ساعات پركار مجموعه به نورپردازی محیط کار بپردازد.

اهمیت نورپردازی اداری و فضاهای کار اشتراکی

ادارات جزو مكان‌هایی هستند كه هدف اصلی كه در آن‌ها دنبال می‌شود بهینه‌سازی امور و بازدهی بالای كارهای در جریان است. به منظور افزایش این بازدهی و گرفتن بهترین نتیجه از فعالیت‌های اداری علاوه بر نیروی كار فاكتورهای بسیار زیادی نقش بازی می‌كنند. یكی از این فاكتورها نورپردازی اداری است. در صورت طراحی درست نورپردازی ادارات می‌توان بهترین تاثیر را بر بازدهی ادارات گذاشت. همچنین اینكه می‌توان رضایت ارباب رجوع را نیز تحت تاثیر قرار داد.

بنابراین طراح نورپردازی اداری در صورتی كه هوش و خلاقیت خود را به كار گیرد می‌تواند با به كارگیری شیوه‌های ناب و نوین و غیرتکراری بدون اینکه نیازی داشته باشد كه از اصول خاصی پیروی كند، این كار را به بهترین شکل انجام دهد و فضای یک اداره یا شرکت و تجربه حضور در آن را برای هر شخص منحصر به فرد سازد.

اصول كلی نورپردازی محیط کار

همان‌طور كه گفته شد برای نورپردازی فضاهای اداری باید به ساعات كاری و محدوده استفاده از این فضا دقت شود. اكثر ادارات در طول روز ساعات فعالیت بیشتری دارند. از آنجا كه در این محدوده ما می‌توانیم از نور طبیعی بهره بگیریم، باید نور مصنوعی را در كنار نور طبیعی و با در نظر گرفتن هم‌پوشانی یا تداخل آن‌ها به طراحی بپردازیم.

برای نورپردازی اداری در ساختمان‌های عریض و متراژ بالا باید نور مصنوعی را در وسط ساختمان و مکان‌هایی که از پنجره‌ها فاصله بیشتری دارند، متمركز كرد. همچنین اینكه باید به جهت جغرافیایی پنجره‌ها دقت كرد و بر اساس زاویه تابش نور طبیعی برای میزهای كار روشنایی در نظر گرفت. زیرا ممكن است بر اثر شكست یا كمبود نور، دیدن لوازم موجود روی میز كار باعث اذیت كردن چشم شوند.

در نورپردازی اداری باید به محل عبور و مرور افراد نیز توجه كرد. در این مكان‌‌ها مثل خروجی یا ورودی‌ها باید نور كافی و یكنواخت به كار گرفته شود. این میزان نور نباید خیلی شدید یا كم باشد. زیرا یكی از مهم‌ترین فاكتور‌ها در نورپردازی ادارات در نظر گرفتن حس و حالی است كه در ارباب رجوع بعد از مراجعه به این مكان ایجاد می‌شود.

بنابراین اگر نور خیلی زیاد باشد ممكن است چشم او را اذیت كند و یا که اگر دمای رنگ نور بالا باشد، می‌تواند به مخاطب حس اضطراب به او القا كند. اگر این نور كم باشد باعث افسرده شدن ارباب رجوع‌ ‌می‌شود. از دیگر فاكتورهای قابل‌توجه در نورپردازی ادارات می‌توان به شدت روشنایی، رنگ نور و زاویه نور و… اشاره كرد كه در زیر به شرح آن‌ها پرداخته شده است.

شدت روشنایی در نورپردازی محل کار کارمندان

شدت نور در نورپردازی ادارات می‌تواند بر حالت روحی افراد حاضر در فضا تاثیر زیادی بگذارد. به منظور اندازه‌گیری شدت نور از اصطلاحی به نام لوكس استفاده می‌شود. در نورپردازی و فضاهای کاری اشتراکی به دلیل اینكه با محیطی مواجه هستیم كه در آن افراد با ابزارهایی چون رایانه و انواع كاغذها و نوشته‌ها سر و كار دارند، شدت نور پیشنهادی حداقل ۵۰۰ و حداکثر ۸۰۰ لوکس است. در این محدوده لوکس نوری ذکر شده، افراد دچار اضطراب یا خستگی نمی‌شوند.

میزان لوکس نوری در راهروها و سالن‌های اجتماعات بسته به میزان مراجعه، کاربری جانبی و فضای کلی شرکت می‌تواند مقادیر مختلفی را داشته باشند.. از دیگر فاكتورهایی كه باید در نورپردازی محیط کار در نظر گرفت سن میانگین افراد شاغل در شرکت است. برای مثال برای افراد با سن بیشتر به شدت نور بیشتری احتیاج داریم مثلا بین ۸۰۰ تا ۱۰۰۰ لوكس.

نقش دمای رنگ نور و زاویه تابش در نورپردازی ادارات و فضاهای کار اشتراکی

از دیگر فاكتورهای مهم در نورپردازی محیط کار دمای رنگ نور است. دمای رنگ نور همانند شدت نور بر حالات روحی افراد تاثیر به سزایی دارد. به عنوان مثال هرچه كه طیف رنگ‌های به كار رفته در ننورپردازی اداری سردتر (دمای رنگ بالاتر) باشد افراد را دچار استرس و اضطراب و عصبانیت بیشتری می‌كند؛ اما اگر طیف رنگی نور به سمت رنگ‌های گرم و ملایم (نور زرد رنگ) برود افراد حس بهتری از فضا می‌گیرند و آرامس بیشتری حین فعالیت‌هایشان دارند.

انتخاب دمای رنگ نور مناسب بایستی با توجه به کاربری آن فضا انجام شود. دمای رنگ نور مناسب انجام کارهای اداری، میانه نورهای آفتابی و مهتابی، و در حدود ۴۵۰۰ کلوین است که در بازار با نام نور طبیعی یا یخی شناخته می‌شود.

در رابطه با نورپردازی فضاهای کار اشتراکی بایستی به نورپردازی اتاق‌های استراحت و فضاهایی که برای انجام کارهای متفرقه طراحی شده‌اند نیز توجه داشت. نور این فضاها بایستی حالتی داشته باشد که باعث ایجاد حس آرامش و راحتی در افراد شود و به آن‌ها کمک کند تا خستگی را از تن بیرون کنند. دمای رنگ پایین تر (نور گرم‌تر) برای این فضاها توصیه می‌شود.

همان‌طور كه می‌دانید ما اجسام را بر اساس انعکاس نور می‌بینیم. انعکاس صحیح نور نیاز به زاویه تابش صحیح دارد و این زاویه تابش است که تجربه دید ما نسبت به اجسام می‌شود. بنابراین در نورپردازی ادارات به زاویه تابش نورهای مصنوعی به كار رفته در فضا باید دقت كافی داشته باشیم.

استفاده از نور مستقیم در بالای فضای کار می‌تواند باعث آزار چشم کارمندان بشود. بهترین نوع نورپردازی برای محیط‌های کاری اشتراکی، نورپردازی غیر مستقیم است، به نحوی که علاوه بر تولید کمترین میزان سایه، از خیرگی و خستگی چشم هم جلوگیری شود. از دیگر نكاتی كه باید به آن توجه كنید این است حین نورپردازی ادارات چراغ‌ها به گونه‌ای نباشند كه نور آن‌ها بازتاب ایجاد كند زیرا بر كیفیت كار شما تاثیر خوبی نخواهد گذاشت.

استفاده از چراغ‌هایی که امکان شخصی سازی ویژگی‌های نورپردازی دارند، مثل چراغ‌های دیمردار، چراغ‌های قابل تنظیم مثل چراغ‌های ریلی و یا فکی، این امکان را در اختیار کارمندان شما می‌گذارد که محیط کارشان را آن‌طوری که مطلوبشان است نورپردازی کنند. استفاده از چراغ مطالعه با قابلیت تنظیم شدت نور نیز در محیط های کار اشتراکی بر روی میز بسیار توصیه می‌شود.

اصول نورپردازی موضعی در هنگام طراحی روشنایی میز کار

روشنایی میز کار به طور کلی‌تر روشنایی محیط کار یکی از موضوعات بسیار مهم در مباحث طراحی روشنایی و نورپردازی است که گاهی اوقات طراحان از آن غافل می‌شوند.

نورپردازی موضعی به نوعی از نورپردازی گفته می‌شود که برای یک کار یا محیط مخصوص، میزان مشخصی از نور را تامین می‌کند، به طوری که این نور متفاوت از نورپردازی عمومی کلی است. به عنوان مثال چراغ مطالعه نوعی روشنایی موضعی محسوب می‌شود.

نباید فراموش کنید که نورپردازی موضعی ربطی به نوع روشنایی استفاده شده در اجرای نورپردازی ندارد. تفاوتی نمی‌کند که شما از چراغ توکار استفاده کرده باشید، یا چراغ آویز. اگر هدف از استفاده روشن کردن فضایی خاص برای کاری خاص بوده است، به آن روشنایی موضعی می‌گویند.

همان طور که حتما شما هم موافقید، منطقی و عقلانی نیست که نوری که برای یک کار خاص، مثل مطالعه، لازم است را برای کل محیط فراهم کنیم. این کار از نظر اقتصادی به صرفه نیست. دلیل شکل گیری مفهوم روشنایی موضعی و استفاده از روشنایی مخصوص میز کار نیز همین موضوع است.

با کم کردن نورهای عمومی در محیط کار و استفاده از نور موضعی، نور محیط برای کار با کامپیوتر مناسب‌تر می‌شود. این شیوه علاوه بر کاهش مصرف انرژی، موجب دلپذیرتر شدن فضا و ایجاد آرامش بیشتری در فضای اتاق کار شما نیز می‌شود. جایگزینی نور عمومی با نور موضعی و روشنایی میز کار قدرت انتخاب بیشتری در زمینه میزان روشنایی مورد نیاز و زاویه تابش نور، بسته به فعالیت شما در اختیارتان می‌گذارد.

در جدول زیر میزان نور پیشنهادی برای روشنایی میز کار برای کاربران مختلف ارائه شده است، همچنین در بخشی از این جدول توان لامپی که بتوان با آن این میزان روشنایی را تامین کرد نیز آمده است.

توجه داشته باشید نوع فعالیت‌تان را باید در زمان انتخاب روشنایی در نظر بگیرید. برای مثال وقتی می‌خواهید چراغ مطالعه‌ای برای خواندن کتاب کوچکی در تخت‌خواب تهیه کنید، می‌بایست زاویه تابش و نوع رفلکتور آن با چراغی که می‌خواهید نور لازم برای کارهای ظریف‌تر و گسترده‌تری مثل نقشه‌کشی را پیاده کنید، تفاوت داشته باشد.

روشنایی میز کار باید در مکانی قرار بگیرد که به صورت مستقیم به چشم تابش نداشته باشد. بهترین ارتفاع برای تنظیم کردن چراغ مطالعه بالای سر است. اگر میزی که بر روی آن کار می‌کنید شیشه‌ای است باید حواستان به خیرگی حاصل از بازتاب نور چراغ نیز باشد.

شاخص نمود رنگ روشنایی میز کار شما باید بالا باشد تا در هنگام انجام دادن کارهای ظریف اشتباهی در تشخیص رنگ‌های مختلف نداشته باشید. دمای رنگ چراغ انتخابی شما بهتر است که در محدوده نورهای گرم (۳۰۰۰ کلوین پیشنهاد ما به شما است) باشد. نورهای گرم فضای آرامش‌بخشی را به نسبت نورهای سرد ایجاد می‌کنند که باعث افزایش تمرکز شما می‌شود.

موضوع دیگر توجه کردن به حرارت تولیدی چراغ‌هاست. چراغ‌های LED در این زمینه انتخاب بهتری هستند چرا که حرارت کمتری تولید می‌کنند، اما در صورتی که قصد استفاده از چراغ‌های التهابی یا کم مصرف را دارید، باید حواستان به خنک شدن چراغ، و خطرات احتمالی ناشی از داغی چراغ باشد.

ادغام نور در نورپردازی

به طور كلی در زاویه نورپردازی دو نوع زاویه مستقیم و غیرمستقیم وجود دارد كه در نورپردازی اداری بهتر است از نورپردازی غیرمستقیم به ویژه در فضاهایی که میز كار یا کامپیوتر وجود دارد، استفاده شود. نورپردازی غیر مستقیم و سایه‌های ایجاد شده بر روی دیوارها و سقف‌ها، این امکان را در اختیار طراحان قرار می‌دهد تا بسته به خلاقیت و سلیقه‌شان، محیط را با آن نورپردازی تزئین کنند.

استفاده از نور طبیعی

ساختمان اداری با ساختمان‌های مسكونی تفاوت بسیار زیادی دارد. از جمله این تفاوت‌ها متراژ ساختمان و عدم وجود دیوار در اکثر طبقات است. از آنجا كه متراژ ساختمان‌های اداری بسیار زیاد است، فضاهای زیادی وجود دارند كه یقینا نیاز به نور مصنوعی دارند.

مثل قسمت‌هایی از ساختمان که از پنجره‌ها دور هستند؛ اما مكان‌های چون راهروهای ورودی یا اتاق‌ها و سالن‌هایی كه نورگیر خوبی دارند به راحتی می‌توان با كمترین استفاده از نور مصنوعی نورپردازی آن‌ها را انجام داد. بنابراین در چنین فضاهایی بهتر است از به كار بردن نورپردازی در نزدیكی پنجره اجتناب كرد زیرا به دلیل تداخل با نور طبیعی ایجاد سایه، تاریكی و یا روشنایی را تشدید می‌كند. نور مصنوعی باید به گونه‌ای تعبیه شود كه مكمل نور طبیعی موجود در فضا باشد.

نورپردازی در نما و محوطه بیرونی ساختمان ادارات

نورپردازی اداری فقط محدود به فضای داخلی ساختمان نمی‌شود. برای فضای بیرونی ساختمان و نیز نمای ساختمان می‌توان نورپردازی ویژه‌ای در نظر گرفت. برای مثال استفاده از لوسترهای مخصوص فضای باز در محوطه و بدو ورودی ساختمان و یا استفاده از چراغ‌های مخصوص نمای ساختمان كه به منظور جلوه بخشیدن به چشم‌انداز ساختمان به كار گرفته می‌شوند.

بهترین رنگ برای استفاده در نورپردازی خارج ساختمان به ویژه برای محوطه‌های باز رنگ سفید لایت است؛ اما برای نمای ساختمان بسته به رنگ نما می‌توان از انواع رنگ‌ها استفاده كرد.

امیدواریم مقاله اصول نورپردازی اداری و فضاهای کار مشترک برای شما عزیزان مفید بوده باشد. در صورت تمایل می‌توانید آن را با دوستان خود به اشتراک بگذارید و همچنین سوالات و نظرات خود را در قسمت کامنت با ما مطرح کنید.