آلودگی نوری، عامل ایجاد بهار در زمستان

به بهانه روز جهانی محیط‌زیست

آلودگی نوری شاید یکی از مباحثی است که پیدایش آن محدود به صد سال گذشته‌ است. به بهانه روز جهانی محیط زیست و اهمیت روزافزون جلوگیری از تخریب آن، به بررسی اثرات و راه‌های جلوگیری از آلودگی نوری می‌پردازیم و راهکارهای جایگزین برای کاهش این تهدید را با هم بررسی می‌کنیم.

آلودگی نوری و تغییرات اقلیمی، تاثیرات نور بر محیط‌زیست

یکی از زیباترین تصاویر پیش روی انسان، نمای آسمان شب است. جایی دورتر از زرق و برق ساختمان‌های بلند و خیابان‌ها. هر چه آلودگی نوری بیشتر شود، شانس ما برای دیدن ستاره‌های شب کمتر می‌شود. اما مشکلات فقط به اینجا ختم نمی‌شوند و آلودگی نوری عواقب شدید دیگری نیز در پی دارد.  آلودگی نوری به غیر از این که باعث هدر رفت منابع مالی و انرژی فراوانی می‌شود، پیامدهای ناگواری بر سلامت انسان و محیط زیست او دارد. بسیاری از حیوانات زمان زندگی خود را با شب و روز تنظیم می‌کنند و آلودگی نوری موجب اختلال در روند شکار، مهاجرت و تولید مثل آن‌ها می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که ۸۳٪ مردم جهان در آلودگی نوری زندگی می‌کنند. این رقم در اروپا و ایالات متحده به ۹۹٪ می‌رسد. آلودگی نوری در اغلب موارد ناشی از استفاده بیش از حد، نادرست و تنظیم نشده از چراغ‌ها و سیستم‌های روشنایی است.

مهم‌ترین عوامل ایجادکننده آلودگی نوری

آلودگی نوری در شهرها اغلب مواقع ریشه در عوامل زیر دارد:

• بکار نگرفتن زمان‌سنج، حسگرهای حرکتی یا دیگر وسایل کنترل برای خاموش‌کردن منابع روشنایی هنگامی که نیازی به آن‌ها نیست.
• طراحی ناشایست، به ویژه در روشن‌سازی محیط‌های کاری که در آن‌ها سطوح بالایی از روشنایی، افزون بر نیاز آن محیط کار در نظر گرفته می‌شود.
• انتخاب نادرست حباب چراغ‌ها که سبب می شود این چراغ‌ها نتوانند نور را به طور مستقیم و تنها به بخش‌های مورد نیاز بتابانند.
• گزینش ناشایست منابع نوری پرمصرف، برای اهداف روشن‌سازی که با منابع کم مصرف تر دست یافتنی هستند.
• کاستی در آموزش مدیران ساختمان ها و ساکنین آنها جهت بکارگیری بهینه‌ی دستگاه‌های روشن سازی.
• کاستی در رسیدگی و تعمیر چراغ‌ها که افزایش نورهای هرز و هزینه‌بری بیشتر را در پی دارد.
• برخی از این نورپردازی‌ها حتی ممکن است سبب پراکندگی توجه رانندگان و زمینه‌ساز تصادفات شوند.

نور زیاد در شب باعث می­شود بهار زودتر فرا برسد!

دانش جدید نشان می‌دهد تاثیرات آلودگی نوری بیشتر از آن است که قبلا شناخته شده بوده و بهارهای آینده ممکن است زودتر از حد انتظار از راه برسند!

دانشمندان انگلستان مقاله‌ای راجع به اثر آلودگی نوری بر روی شروع جوانه‌زدن درختان منتشر کردند. آن‌ها با بررسی بر روی چهار‌گونه مختلف درخت، متوجه شدند که به طور متوسط نور مصنوعی می‌تواند باعث جوانه زدن درختان با فاصله حداقل ۷ روز زودتر از نمونه‌هایی با نور طبیعی شود. این مطالعه نشان می‌دهد آلودگی نوری ممکن است باعث زودتر آمدن بهار شده یا حداقل باعث می­‌شود که گیاهان زودتر از موعد خود را در شرایط بهاری قرار دهند.

شکوفه­‌های پیش از موعد

آلودگی نوری وقتی رخ می‌دهد که چراغ‌های خیابان یا سایر منابع نور مصنوعی آسمان شب را روشن کنند و باعث برهم زدن اکوسیستم و پنهان‌شدن ستارگان شوند. آلودگی نوری با تولید گرمای بیش از حد باعث تغییرات اقلیمی نیز می‌شود. این مطالعه نشان داد که درخت زبان گنجشک اروپایی در مناطق روشن‌تر نسبت به مناطق تیره تر حدود ۵ روز زودتر جوانه می‌زند. درختان دیگر که آزمایش شدند از جمله چنار اروپایی، راش اروپایی و بلوط‌های دمگل در شرایط روشن‌تر حدود هفت روز و نیم زودتر جوانه زدند. گیاهان کوچک‌تر که مستقیما زیر نور خیابان رشد می‌کنند بیشتر تحت تاثیر این اتفاق قرار می‌گیرند.

دانشمندان از داده‌های جمع‌آوری شده توسط دانشمندان بومی منطقه و شهروند از سال ۱۹۹۹ تا ۲۰۱۱ استفاده کردند. آن ها این اطلاعات را با کمی‌سازی داده‌های مربوط به نور مصنوعی منتشر شده و با استفاده از سامانه هوایی و ماهواره‌ه­ای بخش هوافضای ارتش در زمانی مشابه جمع­‌آوری کرده بودند. این تیم همچنین داده‌های دمای هوا در انگلیس را با این فرضیه که دمای هوا با زمان جوانه زدن درختان ارتباط دارد مورد بررسی قرار داد، اما آن ها با توجه به نتایج بدست آمده توانستند نور را به عنوان یک عامل کمک‌کننده خاص جدا کنند.

زودتر جوانه زدن درختان می‌تواند بر روی محیط اطراف تاثیر زیادی داشته باشد. سرگروه آزمایشگاه رصدخانه دانشگاه نجوم آتلانتیک فلوریدا، اریک واندرنوت، می‌گوید: آلودگی نوری چرخه زیستی گیاه را تغییر می‌دهد و باعث می‌شود جوانه ها زودتر از موعد بشکفند و الگوی رشد آن‌ها و همچنین زمان ریختن برگ‌ها و میوه‌هایشان بهم بریزد. توماس روتزر،استاد دانشگاه فنی مونیخ می‌گوید: آلودگی نوری باعث رشد درختان در جهتی می‌شود که نور مصنوعی به آن‌ها می‌تابد و باعث می‌شود برگ‌های نزدیک به منبع نور کلروفیل بیشتری بدست آورند و در نتیجه رنگ سبز روشن‌تری ایجاد می‌کنند.

چریل بیشاپ، مدیر ارتباطات انجمن بین‌المللی آسمان تاریک می‌گوید: در حیات وحش یک نمومه از اثرات آلودگی نوری هنگامی اتفاق می‌افتد که پروانه ها به سمت چراغ‌های ایوان پرواز می‌کنند. وقتی پروانه ها به سمت نور جذب می‌شوند توجه شکارچیان آن‌ها نیز به آن مکان جلب می‌شود پس پروانه‌ها توسط آن‌ها خورده می‌شوند و نمی‌توانند در آن سیستم به اهداف طبیعی دیگر خود برسند.

بیشاپ می‌گوید: نتیجه نهایی این است که در اکوسیستم اختلال بوجود آمده و ترتیب طبیعی چرخه محیط زیست بهم خورده است چرا که با زودتر آمدن بهار برای گیاهان، نظم آن‌ها در برابر سرما و گرمای هوا به هم خورده و این اتفاق در نهایت موجب تغییرات اقلیمی و تخریب محیط زیست می‌­شود.

اصلا تغییرات اقلیمی یعنی چه؟

تغییرات آب‌وهوایی یا تغییر اقلیم به معنی هر دگرگونی است که در الگوهای مورد انتظار برای وضعیت میانگین آب‌وهوایی که در طولانی‌مدت در یک منطقه خاص یا برای کل اقلیم جهانی رخ بدهد. تغییر اقلیمی نشان‌دهنده تغییرات غیرعادی در اقلیم درون اتمسفر زمین و پیامدهای ناشی از آن در قسمت‌های مختلف کره خاکی است.»

روشنایی LED و تغییرات اقلیمی چه ارتباطی با یکدیگر دارند؟

مدیرعامل واحد روشنایی فیلیپس، در نشستی که چندی پیش در نیویورک پیرامون مسئله تغییرات اقلیمی برپا شده بود، گفت: یکی از راه‌حل‌های برون رفت از بحران فعلی، استفاده از روشنایی ال‌ای‌دی، به خصوص استفاده از سیستم‌های کنترل یکپارچه است.

اما این تغییر چه ربطی به تغییرات اقلیمی دارد؟ استفاده از لامپ و چراغ های ال‌ای‌دی تاثیرات مثبت بسیاری بر محیط زیست شهری ما می‌گذارند. برای مثال در سال ۲۰۱۷ لهستان با راه اندازی آزمایشی اولین مرکز کنترل یک‌پارچه مدیریت روشنایی شهری و کنترل بیش از ۲۰۰۰ چراغ خیابانی ال‌ای‌دی در دو شهر، توانست تا حد قابل توجهی هزینه‌های نگه‌داری و مصرف انرژی مربوط به روشنایی شهری را کاهش دهد.

سیستم‌های مدیریت یکپارچه به صورت زنده گزارش میزان مصرف انرژی و وضعیت سلامت روشنایی‌ها را تهیه و عرضه می‌کنند. در پروژه آزمایشی وزارت نیروی لهستان، بیش از ۵۰٪ هزینه‌های جاری و ۷۰٪ از میزان گازهای گلخانه‌ای منتشر شده بابت روشنایی شهری کاهش یافتند و دولت لهستان ترغیب شد تا این طرح را به صورت ملی پیاده کند.

روشنایی جهان حدود ۱۳٪ انرژی تولید شده توسط نیروگاه‌ها را مصرف می‌کند و سهم ۵ درصدی در تولید گلخانه‌ای را نیز برای خود دارد. کنار گذاشتن روشنایی‌های قدیمی فلورسنت، رشته‌ای و هالوژنی و گرایش به سمت منابع جدید روشنایی مثل LED منافع غیر قابل انکاری را برای محیط زیست ما به ارمغان خواهد آورد.

تا ۱۰ سال آینده تعداد چراغ‌های روشن در سرتاسر جهان به ۶۰ میلیارد عدد می‌رسد که اگر همه این تعداد روشنایی به تکنولوژی ال‌ای‌دی و کنترل یک‌پارچه و هوشمند مجهز شوند، میزان مصرف انرژی و تولید گازهای گلخانه‌ای تا ۸۰٪ کاهش می‌یابد.

این موارد مهم‌ترین نکات مربوط به آلودگی نوری و عوامل ایجادکننده آن به شمار می‌روند. بهترین راه برای آگاهی از آخرین اخبار، متدها و شیوه‌های روشنایی و نورپردازی، مطالعه مجله اکووات است که اطلاعات مرتبط با روشنایی و نورپردازی شما را به روز نگاه می‌دارد.

امیدواریم این مقاله برای شما عزیزان مفید بوده باشد.  این مقاله توسط تیم تحریریه اکووات تهیه شده است. اگر از خواندن این مقاله راضی بودید، خواندن آن را به دوستانتان نیز پیشنهاد کنید. همچنین می‌توانید سوالات خودتان را در قسمت کامنت با ما مطرح کنید.

با اکووات همراه باشید.