لغتنامه
ا آ
آمپر
واحد شدت جریان مصرفی یک دستگاه الکتریکی، همچنین میلیآمپر معادل یک هزارم آمپر میباشد. دقت نمایید که بر روی درایورهای LED معمولاً دو شدت جریان ذکر میشود که یکی مربوط به جریان مصرفی از برق شهر میباشد که معمولاً با mA AC مشخص میشود و دیگری شدت جریان مصرفی توسط الایدی میباشد که با mA DC مشخص میشود. اگر بر روی لامپ یا هر وسیله دیگر تنها یک شدت جریان ذکر شده منظور همان جریان مصرفی از برق شهر است.
آی پی (IP)
درجه حفاظت یا کلاس حفاظت یا IP معیاری است برای نمایش میزان مقاومت یک چراغ یا هر وسیله الکتریکی در برابر نفوذ اشیاء، گرد و غبار و آب به داخل آن. در معیار IP دو عدد مشخص میشود که یکی مربوط به ورود گرد و غبار و دیگری مربوط به امکان ورود آب به چراغ است. IP معمولاً برای چراغهای نصب در فضای باز یا محیط حمام و استخر اهمیت بیشتری پیدا میکند. هرچه این دو عدد بزرگتر باشند، میزان حفاظت بیشتر است.
ال ای دی (LED)
LED مخفف عبارتی است که ترجمه آن “دیود منتشرکننده نور” است. یک قطعه نیمههادی است که در اثر عبور جریان الکتریکی از خود نور ساطع میکند. از آنجا که طیف نوری ساطع شده از LED نور ماوراء بنفش و مادون قرمز ندارد، راندمان بالاتری از لامپهای رشتهای و لامپ کممصرف دارد.
افت نور
انواع مختلف لامپ در مدت زمان بهرهبرداری به دلایل مختلف دچار افت نور میشوند به این معنا که شار نوری آنها کاهش پیدا میکند. این کاهش شار تا اندازه مشخصی بسته به استاندارد مجاز میباشد.
ب
بازده الکتریکی
بازده الکتریکی یا راندمان درایور عبارت است از میزان توان خروجی درایور به توان ورودی آن. این بازده عددی کوچکتر از یک میباشد ولیکن اکثراً بهصورت درصد بیان میشود. این مشخصه در لامپهای امروزی مابین ۷۵ الی ۹۵ درصد متغیر است.
بازده نوری
در فارسی دو تعریف برای این پارامتر وجود دارد؛ زمانیکه از یک قطعه نوری صحبت میشود این بازده مربوط به نسبت نور خروجی به نور ورودی آن قطعه میباشد. مانند رفلکتور، لنز، دیفیوزر، شیشه محافظ و از این دست. اگر از بازده یا راندمان نوری یک لامپ یا چراغ صحبت شود، منظور نسبت شار نوری خروجی به توان مصرفی میباشد و واحد آن لومن بر وات میباشد.
بالاست
قطعهای که ولتاژ برق شهر را برای لامپ گازی قابل استفاده مینماید. این بالاستها برای لامپهای مهتابی قدیمی از نوع مغناطیسی بودند و به آنها چوک (یا چُک) میگفتند. در نسل بعد با استفاده از قطعات الکترونیکی ساخته شدند و به آنها بالاست الکترونیکی گفته میشد. امروزه لامپهای LED نیازی به بالاست ندارند و دارای درایور میباشند.
برچسب انرژی
پ
پخش نور
منحنی پخش نور نشاندهنده میزان شدت نور در هر زاویه حول یک چراغ میباشد. این منحنی بهطور معمول در کاتالوگ محصولات چاپ میشود همچنین فایل آن برای شبیهسازی نرمافزاری در اختیار قرار میگیرد. برخی از انواع پخش نور در بازار روشنایی نامهای ویژهای دارند:
- نور اسپات با پخش نور بسیار متمرکز یا نقطهای
- نور نیمهمتمرکز برای استفاده عمومی
- نور دیفیوزد (diffused) برای چراغها و لامپهای رفلکتوری که نور را بهطور تقریباً مساوی به همه جهت میتابانند.
ت
توان الکتریکی
میزان انرژی مصرف شده در یک لامپ در هر ثانیه. واحد توان وات میباشد. سه شکل از توان برای طراح اهمیت دارد:
- توان ظاهری که حاصل ضرب ولتاژ در جریان است و برابر با جمع برداری توان حقیقی و راکتیو میباشد.
- توان حقیقی یا اکتیو که حاصل ضرب ولتاژ در جریان در ضریب توان است. این توان صرف تولید نور وگرما در لامپ میگردد.
- توان راکتیو یا توان بیکار که تنها ظرفیت سیم را اشغال مینماید و هیچ اثری در نور خروجی ندارد.
ج
جریان الکتریکی
به میزان بار الکتریکی عبوری از سیم در هر ثانیه یک آمپر میگویند که واحد جریان الکتریکی میباشد.
جریان متناوب AC
شدت جریانی که در هر ثانیه بارها جهت آن عوض میشود مانند برق شهر. سرعت تغییرات جریان متناوب با واحد هرتز سنجیده میشود.
جریان مستقیم DC
شدت جریان یکسو مانند باتریهای معمولی و باتری اتومبیل.
جریان مجاز کابل
حداکثر شدت جریانی که هر کابل با توجه به سطح مقطع قادر به عبور دادن میباشد بدون اینکه دمای کابل از حد استاندارد بیشتر شود.
جیوه
عنصری از جدول تناوبی عناصر که جزو دسته فلزات بوده و در دمای اتاق حالت مایع دارد. بیشترین کاربرد عمومی آن در دماسنجهای شیشهای است که از سال ۲۰۰۹ میلادی این کاربرد در اروپا و آمریکا ممنوع شده است. این عنصر به شدت سمی بوده و در لامپهای کم مصرف، مهتابی، بخار جیوه، بخار سدیم، متال هالید و بهطور کل در تمام خانواده لامپهای گازی به کار رفته است. دستورالعمل جلوگیری از خطرات جیوه در صورت شکستن لامپ کممصرف در اینجا آمده است.
چ
چشمک زدن لامپ
نوعی از خرابی عموماً مختص لامپهای LED. این خرابی بیشتر زمانی اتفاق میافتد که خازنها و سایر قطعات درایور لامپ کیفیت مطلوب را ندارند یا بدنه لامپ بهصورت اصولی طراحی نشده است.
ح
حباب لامپ
پوشش لامپ که بخش تولیدکننده نور را از دسترس خارج مینماید. حباب لامپها و چراغها دو شکل کلی دارد:
حباب شفاف
که لامپ را درخشندهتر نشان میدهد – مناسب برای استفاده در لوستر
حباب مات
باعث پخش شدن نور به جهات مختلف شده و از خیرگی لامپ میکاهد – مناسب برای استفاده عمومی. لازم به ذکر است که حبابهای مات بازده نوری کمتری دارند ولی برای استفاده عمومی آسایش بیشتری ایجاد مینمایند.
خ
خرابی لامپ
هرگونه کارکرد غیر معمول لامپ و چراغ میتواند یک نوع خرابی به حساب آید. بهعنوان مثال: روشن نشدن لامپ، افت نور بیش از حد، چشمک زدن لامپ، ایجاد صدای بیش از حد و …
خیرگی
نور متمرکز و شدید میتواند بر روی چشم اثر منفی بگذارد و باعث عدم تمرکز شود. خیرگی بر دو نوع میباشد:
- خیرگی مستقیم مانند نور چراغ اتومبیل روبرو در شب.
- خیرگی بازتابشی مانند بازتابش نور چراغ بر روی سطح مانیتور، تلویزیون و سایر سطوح براق.
د
دمای رنگ نور
به دمای نور برحسب کلوین اطلاق میشود. به عنوان مثال:
- نور شمع در حدود ۲۰۰۰ کلوین
- نور لامپ رشته ای ۲۷۰۰ کلوین
- نور طبیعی ۴۰۰۰ کلوین
- نور مهتابی ۶۰۰۰ کلوین
درایور
به مجموعه قطعاتی از لامپ LED اطلاق میشود که برق شهر را به جریان مستقیم و یکنواخت را برای قطعه LED تبدیل مینماید. ممکن است بهصورت غلط مصطلح به آنها نام بالاست LED نیز داده شود ولیکن بالاست مختص لامپهای گازی مانند مهتابی و کم مصرف میباشد. درایور میتواند ایزوله (مجزا از برق شهر) یا غیر ایزوله (متصل به برق شهر) باشد.
دیمر
وسیلهای برای کاهش نور لامپ از طریق کم کردن توان ورودی به لامپ.
دیود
یک قطعه نیمههادی دو پایه که جریان الکتریکی را از یک طرف عبور میدهد.
ر
رفلکتور
بخشی آیینه مانند از اپتیک لامپ و چراغ که نور را به سمت دلخواه پرتاب مینماید. جنس این بخش معمولاً از آلومینیوم یا پلاستیک با پوشش مخصوص بازتابش میباشد.
س
سافت استارت
به چراغهایی گفته میشود که پس از وصل جریان برق، در عرض چند ثانیه به آرامی نور را افزایش میدهند. این چراغها باعث میشوند خیرگی ناشی از روشن شدن یکباره لامپ بهوجود نیاید.
سرپیچ
پایه یا سرپیچ (یا مطابق استاندارد ایران “کلاهک“) به نوع جایگاهی اشاره دارد که لامپ در آن قرار میگیرد. در بازار ایران پر استفادهترین آنها به شرح زیر میباشند:
- E14 یا سرپیچ شمعی
- E27 یا سرپیچ معمولی
- E40 یا سرپیچ بزرگ
- MR16 یا سرپیچ سوزنی
- GU10 یا سرپیچ استارتی
جالب است بدانید که حرف E در سه مورد اول، ابتدای نام ادیسون است و این مدل سرپیچ جزو اختراعات این دانشمند میباشد.
ش
شار نوری
مقدار پرتو نوری ساطع شده از یک منبع نور در تمام جهات. واحد شار نوری لومن میباشد که توسط کره نور سنجی در آزمایشگاه اندازهگیری شده و بر روی بستهبندی لامپ درج میشود.
شدت نور
به کاندلا مراجعه نمایید.
شدت روشنایی
مقدار شار نوری تابیده شده بر هر متر مربع از سطح که واحد آن لوکس میباشد. هرچه شدت روشنایی در یک سطح افزایش یابد اشیاء پرنورتر به نظر خواهند آمد. شدت روشنایی با مجذور فاصله از منبع نور نسبت عکس دارد؛ به این معنی که با دو برابر شدن فاصله از لامپ، شدت روشنایی یک چهارم میشود. شدت نور برای چند محیط در زیر بیان شده است:
- شدت روشنایی در یک ظهر تابستان: صد هزار لوکس
- شدت روشنایی در زیر نور ماه کامل: یک لوکس
- شدت روشنایی یک دفتر کار: ۵۰۰ الی ۱۰۰۰ لوکس
- شدت روشنایی در یک فروشگاه مجلل: ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ لوکس
- شدت روشنایی اتاق خواب: ۲۰۰ الی ۳۰۰ لوکس
ض
ضریب توان
که به آن “کسینوس فی” نیز میگویند عبارت است از نسبت توان حقیقی به توان ظاهری. به صورت کاربردی اگر دو لامپ توان یکسانی داشته باشند، لامپی که ضریب توان بالاتری دارد، جریان کمتری مصرف میکند. لذا برای مصرفکنندگان خانگی این ضریب اهمیت چندانی ندارد ولیکن برای مصرفکنندگان تجاری و روشنایی جاده این ضریب حائز اهمیت است. در لامپهای رده معمولی این پارامتر در حدود 0.3 در لامپهای کیفیت بالا در حدود 0.6 و در لامپهای تراز اول بازار بالای 0.95 میباشد.
ط
طول موج
مسافت طی شده در مدت زمان یک سیکل موج. هر موج الکترو مغناطیسی (از جمله نور) دارای یک طول موج مشخص میباشد همچنین در نور مرئی هر رنگ یک طول موج مشخص دارد؛ حوزه بینایی انسان محدود به طول موج مرئی بوده که از ۳۹۰ الی ۷۰۰ نانومتر میباشد. در زیر به طول موج برخی رنگها اشاره شده:
- قرمز حدود ۶۵۰ نانومتر
- زرد حدود ۵۸۰ نانومتر
- آبی حدود ۴۷۰ نانومتر
- بنفش حدود ۴۱۰ نانومتر
ف
فیوز
ک
کاندلا
گ
گرما
ل
لامپ کم مصرف
لامپ فوق کم مصرف
لامپ هالوژن
لامپ فلورسنت
لامپ بخار سدیم
لامپ رشتهای
لنز
م
ماوراءبنفش
مادون قرمز
نوری که طول موج آن بلندتر از حوزه دید انسان بوده و توسط انسان دیده نمیشود. این نور منشاء تولید گرما بوده و بهطور معمول ضرری برای انسان ندارد. لامپهای رشتهای بیش از ۹۰ درصد انرژی را بهصورت مادون قرمز هدر میدهند.
محاسبات کابل
ه
هرتز
هیت سینک
بدنه لامپ LED عموماً از جنس آلومینیوم که باعث دفع حرارت ایجاد شده میگردد.