لغت‌نامه روشنایی

لغت‌نامه

واژه مورد نظر خود را بر اساس حروف الفبا جستجو کنید

ا آ

آمپر

واحد شدت جریان مصرفی یک دستگاه الکتریکی، هم‌چنین میلی‌آمپر معادل یک هزارم آمپر می‌باشددقت نمایید که بر روی درایورهای LED معمولاً دو شدت جریان ذکر می‌شود که یکی مربوط به جریان مصرفی از برق شهر می‌باشد که معمولاً با mA AC مشخص می‌شود و دیگری شدت جریان مصرفی توسط ال‌ای‌دی می‌باشد که با mA DC مشخص می‌شوداگر بر روی لامپ یا هر وسیله دیگر تنها یک شدت جریان ذکر شده منظور همان جریان مصرفی از برق شهر است.

آی پی (IP)

درجه حفاظت یا کلاس حفاظت یا IP معیاری است برای نمایش میزان مقاومت یک چراغ یا هر وسیله الکتریکی در برابر نفوذ اشیاء، گرد و غبار و آب به داخل آندر معیار IP دو عدد مشخص می‌شود که یکی مربوط به ورود گرد و غبار و دیگری مربوط به امکان ورود آب به چراغ است. IP معمولاً برای چراغ‌های نصب در فضای باز یا محیط حمام و استخر اهمیت بیشتری پیدا می‌کندهرچه این دو عدد بزرگ‌تر باشند، میزان حفاظت بیشتر است.

ال ای دی (LED)

LED مخفف عبارتی است که ترجمه آن “دیود منتشر‌کننده نور” استیک قطعه نیمه‌هادی است که در اثر عبور جریان الکتریکی از خود نور ساطع می‌کنداز آنجا که طیف نوری ساطع شده از LED نور ماوراء بنفش و مادون قرمز ندارد، راندمان بالاتری از لامپ‌های رشته‌ای و لامپ کم‌مصرف دارد.

افت نور

انواع مختلف لامپ در مدت زمان بهره‌برداری به دلایل مختلف دچار افت نور می‌شوند به این معنا که شار نوری آن‌ها کاهش پیدا می‌کنداین کاهش شار تا اندازه مشخصی بسته به استاندارد مجاز می‌باشد.

ب

بازده الکتریکی

بازده الکتریکی یا راندمان درایور عبارت است از میزان توان خروجی درایور به توان ورودی آناین بازده عددی کوچک‌تر از یک می‌باشد ولیکن اکثراً به‌صورت درصد بیان می‌شوداین مشخصه در لامپ‌های امروزی مابین ۷۵ الی ۹۵ درصد متغیر است.

بازده نوری

در فارسی دو تعریف برای این پارامتر وجود دارد؛ زمانی‌که از یک قطعه نوری صحبت می‌شود این بازده مربوط به نسبت نور خروجی به نور ورودی آن قطعه می‌باشدمانند رفلکتور، لنز، دیفیوزر، شیشه محافظ و از این دستاگر از بازده یا راندمان نوری یک لامپ یا چراغ صحبت شود، منظور نسبت شار نوری خروجی به توان مصرفی می‌باشد و واحد آن لومن بر وات می‌باشد.

بالاست

قطعه‌ای که ولتاژ برق شهر را برای لامپ گازی قابل استفاده می‌نمایداین بالاست‌ها برای لامپ‌های مهتابی قدیمی از نوع مغناطیسی بودند و به آن‌ها چوک (یا چُکمی‌گفتنددر نسل بعد با استفاده از قطعات الکترونیکی ساخته شدند و به آن‌ها بالاست الکترونیکی گفته می‌شدامروزه لامپ‌های LED نیازی به بالاست ندارند و دارای درایور می‌باشند.

برچسب انرژی

استاندارد بین‌المللی برای تعیین سطح مصرف کلیه مصرف‌کنندگان انرژی از اتومبیل گرفته تا تجهیزات الکتریکیبرای لامپ‌های امروزی A و A+ مناسب است و پایین‌تر از آن هدر رفت انرژی بیشتری دارند.

پ

پخش نور

منحنی پخش نور نشان‌دهنده میزان شدت نور در هر زاویه حول یک چراغ می‌باشداین منحنی به‌طور معمول در کاتالوگ محصولات چاپ می‌شود همچنین فایل آن برای شبیه‌سازی نرم‌افزاری در اختیار قرار می‌گیردبرخی از انواع پخش نور در بازار روشنایی نام‌های ویژه‌ای دارند:

  • نور اسپات با پخش نور بسیار متمرکز یا نقطه‌ای
  • نور نیمه‌متمرکز برای استفاده عمومی
  • نور دیفیوزد (diffused) برای چراغ‌ها و لامپ‌های رفلکتوری که نور را به‌طور تقریباً مساوی به همه جهت می‌تابانند.

ت

توان الکتریکی

میزان انرژی مصرف شده در یک لامپ در هر ثانیهواحد توان وات می‌باشدسه شکل از توان برای طراح اهمیت دارد:

  • توان ظاهری که حاصل ضرب ولتاژ در جریان است و برابر با جمع برداری توان حقیقی و راکتیو می‌باشد.
  • توان حقیقی یا اکتیو که حاصل ضرب ولتاژ در جریان در ضریب توان استاین توان صرف تولید نور وگرما در لامپ می‌گردد.
  • توان راکتیو یا توان بیکار که تنها ظرفیت سیم را اشغال می‌نماید و هیچ اثری در نور خروجی ندارد.

ج

جریان الکتریکی

به میزان بار الکتریکی عبوری از سیم در هر ثانیه یک آمپر می‌گویند که واحد جریان الکتریکی می‌باشد.

جریان متناوب AC

شدت جریانی که در هر ثانیه بارها جهت آن عوض می‌شود مانند برق شهرسرعت تغییرات جریان متناوب با واحد هرتز سنجیده می‌شود.

جریان مستقیم DC

شدت جریان یک‌سو مانند باتری‌های معمولی و باتری اتومبیل.

جریان مجاز کابل

حداکثر شدت جریانی که هر کابل با توجه به سطح مقطع قادر به عبور دادن می‌باشد بدون اینکه دمای کابل از حد استاندارد بیشتر شود.

جیوه

عنصری از جدول تناوبی عناصر که جزو دسته فلزات بوده و در دمای اتاق حالت مایع داردبیشترین کاربرد عمومی آن در دماسنج‌های شیشه‌ای است که از سال ۲۰۰۹ میلادی این کاربرد در اروپا و آمریکا ممنوع شده استاین عنصر به شدت سمی بوده و در لامپ‌های کم مصرف، مهتابی، بخار جیوه، بخار سدیم، متال هالید و به‌طور کل در تمام خانواده لامپ‌های گازی به کار رفته استدستورالعمل جلوگیری از خطرات جیوه در صورت شکستن لامپ کم‌مصرف در اینجا آمده است.

چ

چشمک زدن لامپ

نوعی از خرابی عموماً مختص لامپ‌های LED. این خرابی بیشتر زمانی اتفاق می‌افتد که خازن‌ها و سایر قطعات درایور لامپ کیفیت مطلوب را ندارند یا بدنه لامپ به‌صورت اصولی طراحی نشده است.

ح

حباب لامپ

پوشش لامپ که بخش تولیدکننده نور را از دسترس خارج می‌نماید. حباب لامپ‌ها و چراغ‌ها دو شکل کلی دارد:

حباب شفاف

که لامپ را درخشنده‌تر نشان می‌دهد – مناسب برای استفاده در لوستر

حباب مات

باعث پخش شدن نور به جهات مختلف شده و از خیرگی لامپ می‌کاهد – مناسب برای استفاده عمومی. لازم به ذکر است که حباب‌های مات بازده نوری کمتری دارند ولی برای استفاده عمومی آسایش بیشتری ایجاد می‌نمایند.

خ

خرابی لامپ

هرگونه کارکرد غیر معمول لامپ و چراغ می‌تواند یک نوع خرابی به حساب آیدبه‌عنوان مثالروشن نشدن لامپ، افت نور بیش از حد، چشمک زدن لامپ، ایجاد صدای بیش از حد و …

خیرگی

نور متمرکز و شدید می‌تواند بر روی چشم اثر منفی بگذارد و باعث عدم تمرکز شود. خیرگی بر دو نوع می‌باشد:

  • خیرگی مستقیم مانند نور چراغ اتومبیل روبرو در شب.
  • خیرگی بازتابشی مانند بازتابش نور چراغ بر روی سطح مانیتور، تلویزیون و سایر سطوح براق.

د

دمای رنگ نور

به دمای نور برحسب کلوین اطلاق می‌شودبه عنوان مثال:

  • نور شمع در حدود ۲۰۰۰ کلوین
  • نور لامپ رشته ای ۲۷۰۰ کلوین
  • نور طبیعی ۴۰۰۰ کلوین
  • نور مهتابی ۶۰۰۰ کلوین

درایور

به مجموعه قطعاتی از لامپ LED اطلاق می‌شود که برق شهر را به جریان مستقیم و یکنواخت را برای قطعه LED تبدیل می‌نمایدممکن است به‌صورت غلط مصطلح به آن‌ها نام بالاست LED نیز داده شود ولیکن بالاست مختص لامپ‌های گازی مانند مهتابی و کم مصرف می‌باشددرایور می‌تواند ایزوله (مجزا از برق شهریا غیر ایزوله (متصل به برق شهرباشد.

دیمر

وسیله‌ای برای کاهش نور لامپ از طریق کم کردن توان ورودی به لامپ.

دیود

یک قطعه نیمه‌هادی دو پایه که جریان الکتریکی را از یک طرف عبور می‌دهد.

ر

رفلکتور

بخشی آیینه مانند از اپتیک لامپ و چراغ که نور را به سمت دلخواه پرتاب می‌نمایدجنس این بخش معمولاً از آلومینیوم یا پلاستیک با پوشش مخصوص بازتابش می‌باشد.

س

سافت استارت

به چراغ‌هایی گفته می‌شود که پس از وصل جریان برق، در عرض چند ثانیه به آرامی نور را افزایش می‌دهنداین چراغ‌ها باعث می‌شوند خیرگی ناشی از روشن شدن یکباره لامپ به‌وجود نیاید.

سرپیچ

پایه یا سرپیچ (یا مطابق استاندارد ایران “کلاهک“) به نوع جایگاهی اشاره دارد که لامپ در آن قرار می‌گیرددر بازار ایران پر استفاده‌ترین آن‌ها به شرح زیر می‌باشند:

  •  E14 یا سرپیچ شمعی
  • E27 یا سرپیچ معمولی
  • E40 یا سرپیچ بزرگ
  • MR16 یا سرپیچ سوزنی
  • GU10 یا سرپیچ استارتی

جالب است بدانید که حرف E در سه مورد اول، ابتدای نام ادیسون است و این مدل سرپیچ جزو اختراعات این دانشمند می‌باشد.

ش

شار نوری

مقدار پرتو نوری ساطع شده از یک منبع نور در تمام جهاتواحد شار نوری لومن می‌باشد که توسط کره نور سنجی در آزمایشگاه اندازه‌گیری شده و بر روی بسته‌بندی لامپ درج می‌شود.

شدت نور

به کاندلا مراجعه نمایید.

شدت روشنایی

مقدار شار نوری تابیده شده بر هر متر مربع از سطح که واحد آن لوکس می‌باشدهرچه شدت روشنایی در یک سطح افزایش یابد اشیاء پرنورتر به نظر خواهند آمدشدت روشنایی با مجذور فاصله از منبع نور نسبت عکس دارد؛ به این معنی که با دو برابر شدن فاصله از لامپ، شدت روشنایی یک چهارم می‌شودشدت نور برای چند محیط در زیر بیان شده است:

  • شدت روشنایی در یک ظهر تابستانصد هزار لوکس
  • شدت روشنایی در زیر نور ماه کاملیک لوکس
  • شدت روشنایی یک دفتر کار۵۰۰ الی ۱۰۰۰ لوکس
  • شدت روشنایی در یک فروشگاه مجلل۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ لوکس
  • شدت روشنایی اتاق خواب۲۰۰ الی ۳۰۰ لوکس

ض

ضریب توان

که به آن “کسینوس فی” نیز می‌گویند عبارت است از نسبت توان حقیقی به توان ظاهریبه صورت کاربردی اگر دو لامپ توان یکسانی داشته باشند، لامپی که ضریب توان بالاتری دارد، جریان کمتری مصرف می‌کندلذا برای مصرف‌کنندگان خانگی این ضریب اهمیت چندانی ندارد ولیکن برای مصرف‌کنندگان تجاری و روشنایی جاده این ضریب حائز اهمیت استدر لامپ‌های رده معمولی این پارامتر در حدود 0.3 در لامپ‌های کیفیت بالا در حدود 0.6 و در لامپ‌های تراز اول بازار بالای 0.95 می‌باشد.

ط

طول موج

مسافت طی شده در مدت زمان یک سیکل موجهر موج الکترو مغناطیسی (از جمله نوردارای یک طول موج مشخص می‌باشد همچنین در نور مرئی هر رنگ یک طول موج مشخص دارد؛ حوزه بینایی انسان محدود به طول موج مرئی بوده که از ۳۹۰ الی ۷۰۰ نانومتر می‌باشددر زیر به طول موج برخی رنگ‌ها اشاره شده:

  • قرمز حدود ۶۵۰ نانومتر
  • زرد حدود ۵۸۰ نانومتر
  • آبی حدود ۴۷۰ نانومتر
  • بنفش حدود ۴۱۰ نانومتر

ف

فیوز

وسیله‌ای الکتریکی برای جلوگیری از ایجاد اضافه جریان در اثر اتصال کوتاه یا اضافه بار می‌باشدفیوزهای قدیمی معروف به فیوز فشنگی پس از هر بار قطع، از بین می‌رفتند و بایستی آن‌ها را جایگزین نمودفیوزهای جدید به فیوز اتوماتیک معروفند که پس از هر بار اتصالی با یک دکمه به حالت آماده بر می‌گردندفیوزهای مینیاتوری در تابلو برق‌های امروزی بیشترین کاربرد را دارند.

ک

کاندلا

واحد اندازه‌گیری شدت نورشدت نور میزان نور ساطع شده از یک لامپ در یک جهت به‌خصوص استاین پارامتر در زمان طراحی نرم‌افزاری روشنایی بسیار کاربرد دارد.

گ

گرما

هر لامپ در کنار تولید نور مقداری از انرژی را به‌صورت گرما هدر می‌دهدتکنولوژی‌هایی مانند لامپ LED کمترین میزان تولید گرما را در بین کلیه لامپ‌ها دارند.

ل

لامپ کم مصرف

نسل پیشرفته لامپ فلورسنت که بازده نوری آن چند برابر لامپ رشته‌ای بود.

لامپ فوق کم مصرف

اصطلاحی که بعضاً در بازار به لامپ LED نسبت داده می‌شود.

لامپ هالوژن

نوعی لامپ رشته‌ای که در آن از گازهای به‌خصوصی استفاده می‌شود و به زیبایی معروف بودندامروزه به لامپ‌های LED که از لحاظ ظاهری و سرپیچ شبیه این لامپ هستند لامپ LED هالوژنی می‌گویند.

لامپ فلورسنت

لامپ‌های تخلیه در بخار جیوه که خانواده اصلی لامپ مهتابی و کم‌مصرف می‌باشند.

لامپ بخار سدیم

لامپ‌های استفاده شده در خیابان‌ها و جاده‌هااین لامپ‌ها بسیار پر نور و ارزان هستند ولیکن از لحاظ فاکتورهای کیفیت نور در پایین‌ترین رده قرار دارند.

لامپ رشته‌ای

اختراع ادیسون، لامپی که با گرم شدن رشته‌ای فلزی نور تولید می‌کندبه دلیل روش تولید نور این لامپ، به آن لامپ التهابی نیز می‌گویند (رشته داخل لامپ تا حد التهاب گرم می‌شود و نور سفید تولید می‌کند). همچنین به دلیل استفاده از فلز تنگستن در رشته مذکور، نام لامپ تنگستنی نیز برای آن کاربرد دارد.

لنز

یکی از بخش‌های اپتیکال لامپ و چراغ برای شکل دادن به نور خروجیلنز از ماده شفاف مانند شیشه و پلاستیک‌های مخصوص ساخته می‌شود و لنز ساخته شده از مواد مرغوب نور را تجزیه نمی‌نماید.

م

ماوراء‌بنفش

نوری که طول موج کوتاه‌تری از حوزه دید انسان دارد و لذا توسط انسان دیده نمی‌شوداین نور جزو پرتوهای پر انرژی محسوب می‌شود و در بلندمدت اثرات مخربی بر روی پوست و چشم دارد؛ خصوصاً  لامپ‌های گازی همگی این پرتو را تشعشع می‌نمایند.

مادون قرمز

نوری که طول موج آن بلندتر از حوزه دید انسان بوده و توسط انسان دیده نمی‌شوداین نور منشاء تولید گرما بوده و به‌طور معمول ضرری برای انسان نداردلامپ‌های رشته‌ای بیش از ۹۰ درصد انرژی را به‌صورت مادون قرمز هدر می‌دهند.

محاسبات کابل

محاسبه جریان مصرفی کلیه مصرف‌کنندگان الکتریکی در یک مکان و انتخاب سایز مناسب سیم و کابل برای تغذیه ایمن آن‌ها.

ه

هرتز

واحد سنجش فرکانس الکتریکیبه تعداد دفعات تغییر جهت الکتریسیته در هر ثانیه یک هرتز گویندبه این معنا که اگر در هر ثانیه یک‌بار جهت جریان مثبت ویک بار منفی شود فرکانس یک هرتز خواهد بودفرکانس برق شهر در ایران و اروپا ۵۰ هرتز بوده و در آمریکا ۶۰ هرتز می‌باشدجالب است بدانید که فرکانس رادیو اف ام در حدود صد میلیون هرتز می‌باشد.

هیت سینک

بدنه لامپ LED عموماً از جنس آلومینیوم که باعث دفع حرارت ایجاد شده می‌گردد.